Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2013

Συγγνώμη, 'Αλαν Τούρινγκ

(Θέλω να ελπίζω, ότι για πολλούς αναγνώστες όσα ακολουθούν είναι γνωστά και άρα, θα με προσπεράσουν. Όσοι όμως δεν γνωρίζετε το όνομα Άλαν Τούρινγκ, σας παρακαλώ κοντοσταθείτε. Γιατί αυτός ο άνθρωπος ήταν μια λαμπερή και τραγική προσωπικότητα, που παρά την προσφορά του στη σωτηρία της Ευρώπης, δοκιμάστηκε φυσικά και ψυχικά όσο λίγοι).

Πριν από λίγες μέρες έγινε γνωστό ότι αποκαταστάθηκε η μνήμη του Άλαν Τούρινγκ. Ο βρετανός υπουργός Δικαιοσύνης υπέβαλε το σχετικό αίτημα στη βασίλισσα Ελισάβετ, η οποία του απέδωσε μετά θάνατον χάρη μολονότι δεν συνέτρεχαν οι δύο αναγκαίοι όροι - το αίτημα δεν υποβλήθηκε από την οικογένεια του Τούρινγκ, ούτε ο Τούρινγκ ήταν «αθώος» ως προς το «έγκλημα» για το οποίο είχε καταδικαστεί. Ο άνθρωπος ήταν ομοφυλόφιλος (μια ιδιότητα ποινικά κολάσιμη στην Αγγλία μέχρι το 1967), γι΄ αυτό και στη δίκη του θεώρησε μάταιο να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Καταδικάστηκε σε συνθήκες δικής του αλαλίας…

Για να πάρουμε απ΄ την αρχή την ιστορία, ο Άλαν Τούρινγκ υπήρξε ένα μοναδικό μαθηματικό μυαλό – θεωρείται ο «πατέρας της επιστήμης των υπολογιστών», ενώ χάρη σ΄ αυτόν έσπασε ο γερμανικός στρατιωτικός κωδικός «Enigma», με άλλα λόγια έδωσε τη δυνατότητα στους Συμμάχους να κερδίσουν τη μάχη του Ατλαντικού «συντομεύοντας τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου κατά δύο χρόνια» (Guardian).

Μολονότι λοιπόν ο Τούρινγκ ήταν το κεντρικό πρόσωπο στο Μπλέτσλεϊ Παρκ (τη Βρετανική Υπηρεσία Αντικατασκοπίας), επειδή η εργασία του ήταν απόρρητη, το έργο του ουδέποτε επισήμως αναγνωρίστηκε.

Αντίθετα, κάποια στιγμή κλέφτες μπήκαν στο σπίτι του και το διέρρηξαν. Ο Τούρινγκ το κατήγγειλε στην αστυνομία - όπως απεδείχθη όμως αργότερα, ήταν ο 19χρονος εραστής του αυτός που παρακίνησε και συνεργάστηκε με έναν κακοποιό για τη διάρρηξη. Με την καταγγελία του, βγήκε στην επιφάνεια η ιστορία της ομοφυλοφιλίας του και ο Τούρινγκ καταδικάστηκε γι΄ αυτήν, με την επιπρόσθετη κατηγορία της «σεξουαλικής διαστροφής».

Η καταδίκη του είχε μιαν «επιλογή» – μπορούσε να διαλέξει αν επιθυμούσε τη φυλάκιση ή την «ορμονική θεραπεία». Επέλεξε τη δεύτερη και ως πειραματόζωο, επί ένα χρόνο έβλεπε να μεγαλώνει το στήθος του εξαιτίας των εγχύσεων οιστρογόνων, ενώ τον είχαν αποκλείσει από τον χώρο εργασίας του. «Ήταν η παρανοϊκή εποχή, κατά την οποία πολλοί στην Αγγλία πίστευαν, ότι θα μπορούσε να γοητευθεί από Ρώσο πράκτορα και να βρεθεί στην άλλη πλευρά» σημειώνεται στην "Guardian" και υπογραμμίζεται ότι «αυτό ήταν πολύ εσφαλμένο για την περίπτωση του Τούρινγκ, καθώς επρόκειτο για έναν άνθρωπο πολύ έντιμο και πολύ πατριώτη». Το 1954, ο Τούρινγκ συντετριμμένος και απομονωμένος, πέθανε από δηλητηρίαση με κυάνιο – ήταν μόλις 42 ετών.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Κρις Γκρέιλινγκ - ο οποίος προ διετίας είχε υποστηρίξει το δικαίωμα ενός ξενοδόχου στη Σκωτία να αρνηθεί την προσφορά υπηρεσιών σε ομοφυλόφιλο ζευγάρι ("Monde") - σε τούτη την περίσταση υπερέβη εαυτόν. Υπέβαλε το αίτημα στη βασίλισσα να αποκατασταθεί η μνήμη του Τούρινγκ, ενώ τιμή στον Τούρινγκ απέδωσε κι ο Ντ. Κάμερον.

Αξιοσημείωτο είναι πάντως, ότι πριν από 4 χρόνια ο (τότε) πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν είχε προσκρούσει στις αντιδράσεις των Συντηρητικών, όταν επιχείρησε μιαν ανάλογη πρωτοβουλία και περιορίστηκε αναγκαστικά να ζητήσει δημοσίως συγγνώμη, για τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκε το βρετανικό κράτος σε αυτό τον κορυφαίο και πρωτοπόρο μαθηματικό.

Στις μέρες μας, 59 χρόνια αργότερα, ο Τούρινγκ βρήκε τη θέση του στο πάνθεον των ηρώων. Οι προκαταλήψεις, οι ιδεοληψίες και η στενομυαλιά, το πλέγμα των οποίων γονάτισε ένα μοναδικό μυαλό και συνέτριψε μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, αντιστάθηκαν 59 χρόνια.(Ευτυχώς που είμαι λευκή, υγιής και στρέιτ…)

Της Χριστίνας Παυλίδου, αναδημοσίευση από το Protagon.gr

Το ρόδινο μέλλον του πολέμου

Το ρόδινο μέλλον του πολέμου
Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
Την Πρωτοχρονιά του 1914, η Ευρώπη υποδεχόταν τον καινούργιο χρόνο με αισιοδοξία. Σχεδόν έναν αιώνα από το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Γηραιά Ηπειρος απολάμβανε τη μεγαλύτερη περίοδο σταθερότητας, σε πείσμα κάποιων γεωγραφικά και χρονικά περιορισμένων συγκρούσεων, όπως ο Κριμαϊκός, ο Γαλλοπρωσικός και ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος. Το πρώτο κύμα της οικονομικής παγκοσμιοποίησης –από ορισμένες απόψεις, πιο προχωρημένο από το σημερινό– και η ταχύτατα αυξανόμενη φονική ισχύς των σύγχρονων οπλικών συστημάτων έκαναν το ενδεχόμενο ενός μεγάλου πολέμου να φαντάζει σαν το άκρον άωτον της απιθανότητας. Δεν έλειπαν βέβαια και οι Κασσάνδρες, αλλά οι πολλοί ασπάζονταν τη θεώρηση του Ιβάν Μπλοχ, ενός Πολωνού επιχειρηματία, ο οποίος το 1899, στη μελέτη του «Είναι άραγε δυνατός ένας νέος πόλεμος;», έγραφε:
«Ο πόλεμος στον οποίο θα ριχτούν τα μεγάλα έθνη... οπλισμένα μέχρι τα νύχια, χρησιμοποιώντας όλους τους πόρους τους, σε μια πάλη ζωής ή θανάτου, είναι ένας πόλεμος που μέρα με τη μέρα γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Ενας πόλεμος μεταξύ του Τρίπτυχου (Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία) και της γαλλορωσικής συμμαχίας έχει γίνει εντελώς αδύνατος. Οι διαστάσεις των σημερινών πολεμικών εξοπλισμών και η οργάνωση της κοινωνίας έχουν κάνει την επιδίωξή του οικονομικά αδιανόητη».
Υπήρχαν βέβαια κάποια σύννεφα στον ορίζοντα. Η εξέγερση των εθνικιστών Μπόξερ στην Κίνα και ο πόλεμος των Μπόερς στη Νότια Αφρική αποκάλυπταν σημάδια υποχώρησης της μόνης υπερδύναμης, της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, όπου «ο ήλιος δεν έδυε ποτέ». Το Ανατολικό Ζήτημα, δηλαδή η διάλυση σε αργή κίνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, απειλούσε να αποσταθεροποιήσει το στάτους κβο στην Ευρώπη, μια απειλή την οποία οπωσδήποτε δεν καθησύχαζε ο πυρετός ναυτικών εξοπλισμών στη Γερμανία. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και τον Μάιο του 1914 ο Βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών έγραφε στον πρέσβη της χώρας του στο Βερολίνο: «Οπως θα διαπιστώσεις, τίποτα δεν κινείται αυτή την εποχή στην Ευρώπη και αν δεν είχαμε τις φασαρίες στο Μεξικό, θα υποφέραμε από πλήξη».
Ο Φρίντριχ Ενγκελς
Πολύ νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 1887, ο Φρίντριχ Ενγκελς είχε διατυπώσει μια εντελώς διαφορετική πρόβλεψη. Διαβλέποντας την κλιμακούμενη αντιπαλότητα των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών, ο στενός φίλος και συνεργάτης του Μαρξ έγραφε:
«Ο μόνος πόλεμος που μπορεί πλέον να εξαπολύσει στο μέλλον η Πρωσία- Γερμανία θα είναι ένας παγκόσμιος πόλεμος, η έκταση και το επίπεδο βίας του οποίου ξεφεύγουν από την ανθρώπινη φαντασία. Οκτώ με δέκα εκατομμύρια στρατιώτες θα αλληλοεξοντωθούν, απογυμνώνοντας την Ευρώπη σαν σμήνος ακρίδων. Θα πρόκειται για έναν Τριακονταετή Πόλεμο συμπυκνωμένο μέσα σε τέσσερα έως πέντε χρόνια και απλωμένο σε ολόκληρη την ήπειρο. Πείνα, επιδημίες, καθολική παλινδρόμηση στη βαρβαρότητα, τόσο των στρατών όσο και των λαών, εξαιτίας της οξύτατης δυστυχίας... Μόνο μία συνέπεια αυτού του πολέμου είναι απολύτως βέβαιη: η παγκόσμια εξάντληση και η δημιουργία προϋποθέσεων για την τελική νίκη της εργατικής τάξης».
Δύσκολα θα βρει κανείς ιστορική πρόβλεψη τέτοιας βαρύτητας που να επιβεβαιώθηκε με τόσο ανατριχιαστική ακρίβεια. Μόλις δύο μήνες μετά την αφόρητη «πλήξη» του Βρετανού πολιτικού, ξεσπούσε ο Μεγάλος Πόλεμος, που κράτησε τεσσαράμισι χρόνια, κόστισε τη ζωή εννέα εκατομμυρίων ανθρώπων, αποδιοργάνωσε την παγκόσμια οικονομία, πυροδότησε αλυσιδωτές επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις και στάθηκε καταλύτης για την εμφάνιση του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο.
Ανησυχητικές αναλογίες
Θα ήθελε να πιστέψει κανείς ότι τα παθήματα έχουν γίνει μαθήματα, ιδίως σε μια εποχή όπου η ύπαρξη πυρηνικών όπλων υπενθυμίζει διαρκώς τον αφορισμό του Αϊνστάιν ότι, αν υπάρξει τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, τότε ο τέταρτος θα γίνει με ακόντια και ρόπαλα. Αλλωστε, η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης αναθέρμανε τα όνειρα του Ιμάνουελ Καντ για μια «διαρκή ειρήνη». Τι λόγο έχουν οι σημερινές μεγάλες δυνάμεις, που δεν χωρίζονται από ιδεολογικές διαφορές, που είναι εμπορικοί εταίροι, υιοθετούν λίγο-πολύ δημοκρατικές πολιτικές μορφές, ανήκουν στην ίδια φυλή και πιστεύουν στον ίδιο Θεό, να ξαναμπλεχτούν σε ολέθριες αναμετρήσεις;
Πολύ καθησυχαστικά όλα αυτά, μόνο που και η Βρετανία και η Γερμανία στις αρχές του εικοστού αιώνα ήταν συγγενείς λαοί, στενοί εμπορικοί εταίροι, με παρόμοιο κοινωνικό σύστημα, κοινή θρησκεία, χωρίς ιδιαίτερες ιδεολογικές διαφορές. Το γεγονός ότι όλα αυτά δεν εμπόδισαν τα δύο ισχυρά κράτη να αποδυθούν σε έναν αδυσώπητο αγώνα αλληλοεξόντωσης υποδηλώνει ότι οι πόλεμοι δεν ξεσπούν γιατί κάποιες αρρωστημένες ιδέες μολύνουν ξαφνικά, υπό την επίδραση ποιος ξέρει ποιων δαιμονικών παραγόντων, τις καρδιές μιας αγνής ανθρωπότητας. Ξεσπούν γιατί βαθύτερες στοιχειακές δυνάμεις ανταγωνιστικών συμφερόντων ωθούν τα έθνη προς τον έσχατο παραλογισμό, επινοώντας ταυτόχρονα τις ιδέες εκείνες που εκλογικεύουν τον παραλογισμό και εξαγνίζουν τη βαρβαρότητα.
«Οι αναλογίες (με το 1914) παραμένουν ανησυχητικές», διαπίστωνε την περασμένη εβδομάδα το βρετανικό περιοδικό Economist. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πάρει τη θέση της Βρετανίας, της φθίνουσας υπερδύναμης, η οποία δεν μπορεί να εγγυηθεί την παγκόσμια ασφάλεια. Ο κύριος εμπορικός εταίρος της, η Κίνα, παίζει σήμερα τον ρόλο της Γερμανίας: μια ανερχόμενη οικονομική δύναμη, που αναπτύσσει με ταχύ ρυθμό τον στρατό της, φουσκωμένη με εθνικιστική αγανάκτηση. Η σύγχρονη Ιαπωνία ενσαρκώνει τον ρόλο της παλιάς Γαλλίας – σύμμαχος του φθίνοντος Ηγεμόνα, μια περιφερειακή δύναμη που βαίνει την κατιούσα...
Αλλά η πιο ανησυχητική αναλογία με το 1914 είναι η αίσθηση της μακάριας αυτοϊκανοποίησης. Οι επιχειρηματίες του σήμερα, όπως και οι επιχειρηματίες του τότε, είναι πολύ απασχολημένοι με το να βγάζουν λεφτά, για να προσέξουν τα ερπετά που μαζεύονται γύρω από τις οθόνες των υπολογιστών τους. Οσο για τους πολιτικούς, παίζουν με τα εθνικιστικά αισθήματα όπως έκαναν οι προκάτοχοί τους, πριν από 100 χρόνια».
Ας προσθέσουμε μία ακόμη ανησυχητική υπόμνηση. Οσο και αν μας ανακουφίζει να εξορκίζουμε ως «Κασσάνδρες» τις ενοχλητικές φωνές, γεγονός παραμένει ότι η Κασσάνδρα είχε, εν τέλει, δίκιο.

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου από την Κυριακάτικη Καθημερινή

Το αόρατο χέρι της τεχνολογίας

Το αόρατο χέρι της τεχνολογίας
 Οπως κανείς δεν μπορούσε να ξέρει πού θα οδηγούσε η λύση του Γουτεμβέργιου, έτσι σήμερα δεν φανταζόμαστε πού οδηγεί η νέα τεχνολογία
Του Πασχου Μανδραβελη
Οταν ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος συναρμολογούσε το 1439 την πρώτη τυπογραφική πρέσα, δεν ήξερε ότι θα άλλαζε τον κόσμο. Δεν το ήθελε καν. Το έκανε για να κερδίσει χρήματα και πιθανότατα για να αποπληρώσει τους επενδυτές που του χρηματοδότησαν ένα προηγούμενο ανόητο εγχείρημα. Εκείνη την εποχή έφτιαχνε καθρέφτες από στιλβωμένο μέταλλο που είχαν τη «μαγική» ιδιότητα να αντανακλούν το αόρατο ιερό φως από θρησκευτικά λείψανα. Η επιχείρηση έπεσε έξω διότι η μεγάλη συλλογή σκηνωμάτων του Καρλομάγνου, που ήταν να εκτεθεί στο Ααχεν της Γερμανίας το 1439, αναβλήθηκε λόγω πλημμυρών και ο Γουτεμβέργιος έπρεπε να βρει κάτι άλλο για να αποζημιώσει τους επενδυτές του.
Η «απελευθέρωση της γνώσης από τα μοναστήρια», όπου αναπαράγονταν χειρογράφως μόνο όσα έργα κρίνονταν αρκούντως «ιερά», είναι εκ των υστέρων αποτιμήσεις της γουτεμβεργιανής επανάστασης. Η τυπογραφία ήταν το καύσιμο της Αναγέννησης. Δημιούργησε τη μαζική παιδεία. Βοήθησε να κυριαρχήσει η επιστήμη έναντι των θρησκευτικών προλήψεων, παρά το γεγονός ότι η Βίβλος ήταν το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε (πάλι για εμπορικούς λόγους: είναι το απόλυτο best seller όλων των εποχών). Η ίδια η Εκκλησία δεν κατάλαβε ποτέ πόσο διαβρωτικός ήταν για την ισχύ της ο εκδημοκρατισμός της γνώσης που έφερναν τα τυπογραφεία· τα στήριξε δίνοντας μαζικές παραγγελίες για συγχωροχάρτια. Πάλι για εμπορικούς λόγους...
Οπως κανείς δεν μπορούσε να ξέρει τον 15ο αιώνα πού θα οδηγούσε η λύση του Γουτεμβέργιου (για να αποπληρώσει τους επενδυτές του), έτσι και σήμερα δεν μπορούμε να φανταστούμε πού οδηγεί τις κοινωνίες μας η νέα τεχνολογία. Βεβαίως είμαστε περισσότερο υποψιασμένοι από τότε. Η ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας επιτρέπει τουλάχιστον να καταλάβουμε ότι ο κόσμος αλλάζει συθέμελα, εξαιτίας διάφορων τεχνολογικών εργαλείων που κρατάμε στα χέρια μας· ένα κινητό τηλέφωνο σήμερα έχει μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ απ’ όλους τους υπολογιστές που χρησιμοποίησε το 1969 η NASA για να στείλει τον άνθρωπο στο φεγγάρι. Εκτός αυτού, η διείσδυση των νέων τεχνολογιών στην κοινωνία γίνεται πολύ ταχύτερα από ποτέ. Πριν από δέκα χρόνια δεν υπήρχε το Facebook. Το 2008 είχε 100 εκατομμύρια χρήστες. Τον Μάρτιο του 2013 έφτασε το 1,2 δισεκατομμύριο χρήστες. Για να έχει ηλεκτρικό το 10% του πληθυσμού των ΗΠΑ πέρασαν 39 χρόνια· για να συνδεθεί στο Ιnternet 8 χρόνια και για να αποκτήσει tablet 2,5 χρόνια. Για να φτάσει το τηλέφωνο από το 10% στο 40% του πληθυσμού απαιτήθηκαν 39 χρόνια· για να έχει smartphone το 40% των κατοίκων των ΗΠΑ χρειάστηκαν 3 χρόνια.
Η διάχυση αυτών των εργαλείων αλλάζει -πολλές φορές χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε- τον τρόπο που δουλεύουμε, επικοινωνούμε, μαθαίνουμε, φλερτάρουμε κ.λπ. Αλλάζει συμπεριφορές παρανόμων· σήμερα η διείσδυση σε μια τράπεζα δεδομένων μπορεί να αποδειχθεί πιο αποδοτική από τη ληστεία μιας κανονικής τράπεζας. Αλλάζει η δομή ισχύος· δεν είναι μικρό πράγμα να βλέπει κανείς τον πρόεδρο μιας υπερδύναμης να κάνει διάγγελμα εναντίον μιας μικρής ομάδας hackers των Wikileaks που δημοσιοποίησαν τις αναφορές στρατιωτικών και διπλωματών των ΗΠΑ. Αλλάζει ο τρόπος παραγωγής υπηρεσιών και προϊόντων που έχει διασπαρεί σε κάθε γωνιά της οικουμένης. Αλλάζουν οι σχέσεις ιδιοκτησίας στους προσοδοφόρους πληροφοριακούς τομείς, αλλά και η έννοια της ιδιοκτησίας καθαυτή· ένα χωράφι, ένα εργοστάσιο μπορεί να οριστεί και να προστατευτεί, μια πολύτιμη πληροφορία ή ιδέα όχι.
Κανείς δεν ξέρει πώς θα καταλήξει ο νέος τεχνολογικός μας κόσμος. «Η πρόβλεψη είναι δύσκολη. Ειδικά για το μέλλον», είχε πει ο μεγάλος Δανός φυσικός Νιλς Μπορ. Είναι εντυπωσιακό ότι παρ’ όλες αυτές τις νέες δυνατότητες συλλογής και ανάλυσης απεριόριστων ποσοτήτων με στοιχεία, οι ικανότητές μας για πρόβλεψη δείχνουν πιο περιορισμένες από ποτέ. Φαίνεται ότι η ανθρώπινη φύση επιμένει πάνω απ’ όλα σ’ ένα στοιχείο: το μυστήριο. Πιο αναλυτικός ήταν ο Ρότζερ Κόεν των New York Times: «Είναι εντυπωσιακό ότι παρ’ όλες αυτές τις νέες δυνατότητες συλλογής και ανάλυσης απεριόριστων ποσοτήτων με στοιχεία, οι ικανότητές μας για πρόβλεψη δείχνουν πιο περιορισμένες από ποτέ. Φαίνεται ότι η ανθρώπινη φύση επιμένει πάνω απ’ όλα σε μια ποιότητα: το μυστήριό της. Είναι όμως ανακουφιστικό ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα γίνει. Για να παραφράσω τον Κίρκεργκορ, ο χρόνος πάει μπροστά αλλά η κατανόηση προς τα πίσω. Και όπως παρατήρησε ο σκηνοθέτης Ζαν-Λικ Γκοντάρ, μια ταινία πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος, αλλά όχι αναγκαστικά με αυτή τη σειρά».
[...]
Το πρόβλημα των δικαιωμάτων
Ενα από τα μεγάλα ζητήματα που ανέδειξε η σύγχρονη τεχνολογία είναι το αποκαλούμενο «πρόβλημα διασφάλισης της πνευματικής ιδιοκτησίας». Αυτό παίρνει διάφορες μορφές. Από το «πρόβλημα Napster» παλιότερα μέχρι την peer to peer ανταλλαγή αρχείων σήμερα, από την «πειρατεία» των cd που κάνουν οικονομικοί μετανάστες στους δρόμους της Αθήνας μέχρι τα φάρμακα-κλώνους που παρασκευάζονται σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, και μέχρι τις πατέντες λογισμικού που προωθούνται σε όλο τον κόσμο.
Το σύστημα της ιδιοκτησίας επί των υλικών πραγμάτων δούλεψε θαυμάσια στη βιομηχανική εποχή. Επειδή κάθε υλικό πράγμα είναι μοναδικό, το σύστημα της ιδιοκτησίας απάλυνε μέχρι εξαλείψεως τις εντάσεις μεταξύ των ανθρώπων για τη χρήση των αγαθών, δημιούργησε κίνητρα για μεγαλύτερη παραγωγικότητα, δημιούργησε πλούτο στις κοινωνίες.
Αυτή η επιτυχία είναι το βασικό επιχείρημα όσων θέλουν να μεταφέρουν ανέπαφο το σύστημα ιδιοκτησίας στην κοινωνία της γνώσης. Η πνευματική ιδιοκτησία, υποστηρίζουν, θα αποτελέσει κίνητρο για παραγωγή περισσότερης γνώσης από φυσικά ή νομικά πρόσωπα (εταιρείες).
Αληθοφανές, αλλά όχι αληθές. Κατ’ αρχάς η πρόοδος που σημείωσαν οι πολιτισμοί απανταχού δεν είχε κανένα σύστημα πνευματικής ιδιοκτησίας να τη στηρίξει. Η αλματώδης πρόοδος του δυτικού πολιτισμού βασίστηκε σε αυτό που σήμερα θα ήθελαν κάποιοι να ενοχοποιήσουν με τον όρο «πειρατεία». Η μαζική εκπαίδευση και το διαδεδομένο δίκτυο βιβλιοθηκών ήταν μια διαδικασία διάχυσης της γνώσης χωρίς τους φραγμούς της ιδιοκτησίας. Επέτρεψαν σε περισσότερους ανθρώπους να γίνουν κοινωνοί της προηγούμενης γνώσης, επέτρεψε σε περισσότερα μυαλά να δουλέψουν στα προβλήματα και να προταθούν περισσότερες λύσεις. Θα υπήρχε άραγε Αϊνστάιν εάν ο μεσαίου εισοδήματος υπάλληλος στο γραφείο πατεντών της Βέρνης έπρεπε να «αγοράσει» ολόκληρη τη γνώση των φυσικών επιστημών που προηγήθηκε της θεωρίας της σχετικότητας; Η κοινοκτημοσύνη της γνώσης δημιουργεί μακροπρόθεσμα πρόοδο και όχι η περίφραξη της πληροφορίας με συστήματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Η πνευματική ιδιοκτησία τραυματίζει θανάσιμα και την κοινωνική συνοχή. Στη βιομηχανική εποχή, η κινητικότητα των ατόμων μεταξύ των τάξεων βασίστηκε στην παιδεία, δηλαδή στη δωρεάν απόκτηση της πληροφορίας. Ο γιος ενός κολίγα μπορούσε να ξεφύγει από τη μοίρα του διά της ελεύθερης διατιθέμενης στην κοινωνία γνώσης, και πολλοί το έκαναν. Σε μια μελλοντική κοινωνία της γνώσης και με ένα αυστηρό σύστημα επιβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας (αν μπορεί ποτέ αυτό να υπάρξει) και με τη διαρκή εκμηχάνιση όλων των άλλων εργασιών, ο γιος του κολίγα δεν θα μπορεί ούτε κολίγας να παραμείνει, αλλά ούτε να ελπίζει σε επαγγελματική άνοδο, να γίνει δηλαδή εργάτης της γνώσης, αφού δεν θα έχει τα χρήματα να «αγοράσει» τη γνώση που προαπαιτείται γι’ αυτή την επαγγελματική άνοδο.
Η πνευματική ιδιοκτησία είναι κομβική στη νέα εποχή. Δημιουργεί πλούτο και διαιωνίζει και τη φτώχεια, φτιάχνει επιχειρηματικές ευκαιρίες και γονατίζει την πρόοδο, είναι «ένα λάθος επίθετο για ένα λάθος ουσιαστικό», όπως έγραψε παλιότερα ο Αμερικανός διπλωμάτης Χάρλαν Κλίβελαντ.
Ο κατακερματισμός της ενημέρωσης
Κάθε πρωί, όταν οι (διαρκώς αυξανόμενοι) χρήστες του Facebook και του Twitter ανοίγουν τον υπολογιστή τους, έχουν μια εικόνα του κόσμου εντελώς διαφορετική από εκείνες που είχαν οι γονείς τους.
Τίποτε δεν είναι εν-τάξει. Εκεί που οι καταναλωτές των παραδοσιακών μέσων είχαν πρώτο πρώτο το μεγάλο θέμα της ημέρας στο Twitter μπορεί να προηγείται μια είδηση του τύπου «Με ποια ζώδια ταιριάζουν οι Κριοί». Στο Facebook η τυχαιότητα της τροφοδοσίας με ειδήσεις ή όχι και τόσο «ειδήσεις» μπορεί να φέρει στα μάτια μας μια έρευνα για τους ψεκασμούς, που κοινοποίησε κάποιος ψηφιακός «φίλος».
Τα social media δεν γκρέμισαν μόνο την ιεραρχία στην παραγωγή της ενημέρωσης (ένας πομπός πολλοί δέκτες) κονιορτοποίησαν την ίδια την ενημέρωση.
Ιδιο χώρο (140 χαρακτήρες) καταλαμβάνει η είδηση «Ζεστό κρασί για πρωινό μεσημεριανό και βραδινό, αυτή τη δίαιτα θα ακολουθήσω στις γιορτές» με την είδηση «Πρόβλημα δημοκρατικής λειτουργίας στις χώρες με μνημόνιο εντοπίζει το Ευρωκοινοβούλιο» και μάλιστα μ’ αυτή τη σειρά.
Κάποιος άλλος χρήστης μπορεί να μάθει για τη «δίαιτα του ζεστού κρασιού» αλλά να μην πάρει χαμπάρι την έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου και το αντίστροφο. Η «κατά παραγγελία ενημέρωση» που ρυθμίζουν οι χρήστες, μπορεί να μην έχει ως ενδιάμεσο τα ΜΜΕ που «στρέβλωναν» ή «ιεραρχούσαν» την πραγματικότητα, δημιουργεί όμως πολλές παράλληλες πραγματικότητες.
Γράφαμε και παλιότερα ότι «η πληθώρα των δίαυλων επικοινωνίας κατακερματίζει την κοινή εμπειρία που λειτουργούσε ως ενοποιητικό στοιχείο της κοινωνίας και τη θέση της παίρνουν αποσπασματικές εμπειρίες. Ηταν διαφορετικά, για παράδειγμα, όταν στην Eλλάδα υπήρχαν δύο τηλεοπτικά κανάλια (με καλό ή κακό πρόγραμμα - δεν έχει σημασία) και ολόκληρη η επικράτεια είχε κοινό σημείο αναφοράς (έστω ως συζήτηση την επόμενη μέρα στο γραφείο) και θα είναι διαφορετικά όταν υπάρχουν τα μπουκέτα των 100 δορυφορικών καναλιών, των 50 εφημερίδων και των εκατομμυρίων web sites στο Internet. Τώρα οι κοινές μας (έστω διαμεσολαβημένες) εμπειρίες κατακερματίζονται και η ενοποιητική ιδιότητα των MME αντιστρέφεται... Η άνθηση των τεχνολογιών επικοινωνίας φέρνει τον κόσμο πιο κοντά, τον ενοποιεί, αλλά ταυτόχρονα τον κατακερματίζει στο εσωτερικό του» («Νέος κόσμος με πολλές επιλογές» Καθημερινή 31.12.2006).
Είναι νωρίς να πούμε ότι η ιεραρχημένη από τα μαζικά Μέσα ατζέντα είχε περισσότερα ευε­ργετικά αποτελέσματα απ’ ό,τι έχει η κατακερματισμένη εμπειρία που προσφέρουν τα νέα Μέσα.
Το καζάνι βράζει και όπως στην εποχή της πρώτης τυπογραφίας δεν ξέρουμε πού θα καταλήξουμε για να κάνουμε τον λογαριασμό. Υπάρχει, όμως, μια πρώτη ένδειξη που πρέπει να προσέξουμε.
Η «Χρυσή Αυγή» έχει αναλογικά μεγαλύτερη διείσδυση στις νέες γενιές απ’ ό,τι στις παλιότερες. Αυτό πιθανώς να είναι απλώς στατιστική σύμπτωση με το γεγονός ότι οι νεότεροι έχουν αναλογικά μεγαλύτερο ποσοστό πρόσβασης στο Διαδίκτυο από τους πιο ηλικιωμένους.

Οπως και να έχει όμως το ζήτημα, ένα είναι σίγουρο: η μεγαλύτερη χρήση των νέων τεχνολογικών εργαλείων γνώσης δεν έλυσε τα παλιά προβλήματα της άγνοιας. Ακόμη και για τη φύση του φασισμού...

Του Πάσχου Μανδραβέλη από την Καθημερινή της Κυριακής

Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013

Πορνό για παιδιά

Η μουσική βιομηχανία χρειάζεται διαρκώς νέο αίμα: όμορφα, λαμπερά, χαρισματικά αγόρια και κορίτσια που έχουν την ικανότητα να προσελκύουν το πολυάριθμο, παγκοσμίως, κοινό της. Το ταλέντο και η όμορφη εμφάνιση δεν είναι όμως πάντα αρκετά σε μία τόσο ανταγωνιστική δουλειά. Η μουσική βιομηχανία, όπως και οι βιομηχανίες της διαφήμισης και της μόδας, χρησιμοποιεί το σεξ για να διατηρεί ζωντανό το ενδιαφέρον θεατών όλων των ηλικιών, ακόμα και παιδιών προ-εφηβικής κι εφηβικής ηλικίας που δεν έχουν αυτόνομη αγοραστική δύναμη.
Τα μουσικά βίντεο που παίζονται νυχθημερόν στο MTV ή άλλα κανάλια και μπαίνουν σε κάθε σπίτι εξασφαλίζουν την έκθεση των θεατών σε εντυπωσιακές, σχεδόν πορνογραφικές εικόνες ερωτικής πρόκλησης και επιθετικότητας, δημιουργώντας υπερ-σεξουαλικά πρότυπα συμπεριφοράς για παιδιά και εφήβους. Τα τελευταία βίντεο της Miley Cyrus, της Rihanna, και του Robin Thicke είναι πολύ καλά παραδείγματα αυτής της κατάστασης.
Δεν θα επιτρέπαμε ποτέ στην πεντάχρονη κόρη μας ή στον οκτάχρονο γιο μας να παρακολουθήσει πορνό, αλλά δεν αντιλαμβανόμαστε και τους τρόπους με τους οποίους τέτοιου είδους βίντεο επηρεάζουν τη διαμόρφωση της ταυτότητας των παιδιών. Τα νεαρά κορίτσια και αγόρια που αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του κοινού που παρακολουθεί μουσικά βίντεο, αφού σε αυτή την ηλικία ο εθισμός στην επανάληψη εικόνων και ήχων είναι κάτι συνηθισμένο, σχηματίζουν την εντύπωση ότι και τα ίδια πρέπει να δείχνουν πάντα όμορφα, αδύνατα, ντυμένα με την τελευταία λέξη της μόδας, και φυσικά «σέξι».
Η σεξουαλική πρόκληση που δεν συνάδει με την παιδική ηλικία, ο ανταγωνισμός, η ζήλια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κατάθλιψη και οι διατροφικές διαταραχές, είναι τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά αυτής της κατάστασης, γνωστής και ως σεξουαλικοποίησης της παιδικής ηλικίας.
Τα νεαρά κορίτσια επηρεάζονται συνήθως από τη σεξουαλικοποίηση σε μεγαλύτερο βαθμό, αφού τα υπερ-σεξουαλικά πρότυπα που προβάλλονται στα μουσικά βίντεο είναι στην πλειοψηφία τους νεαρές γυναίκες όλων των χρωμάτων και των εθνικοτήτων--ωστόσο η συμπεριφορά, ο ψυχισμός και το σύστημα αξιών των αγοριών δεν παραμένουν αλώβητα. Τα αγόρια μαθαίνουν να βλέπουν τα κορίτσια και αργότερα τις γυναίκες σαν «αντικείμενα του σεξ» που οφείλουν να είναι πάντα όμορφα, σεξουαλικά προκλητικά και διαθέσιμα, ενώ ταυτόχρονα τους δημιουργείται η εντύπωση ότι ο δικός τους ρόλος πρέπει να είναι διαρκώς σεξουαλικά επιθετικός και κυριαρχικός.
Οι στερεοτυπικές θέσεις της πατριαρχίας ενδυναμώνονται, ο ανταγωνισμός των φύλων ενισχύεται, το τυποποιημένο σεξ χωρίς φαντασία γίνεται ο κανόνας.
Σε μία ιδεώδη κοινωνία, η εκπαίδευση θα περιελάμβανε μαθήματα για τις σχέσεις των φύλων, η βιομηχανία της μουσικής δεν θα εκμεταλλευόταν κοινό παιδικής κι εφηβικής ηλικίας, κι οι γονείς δεν θα «πάρκαραν» τα παιδιά στην τηλεόραση χωρίς επίβλεψη ή δίχως να αντιλαμβάνονται τον τρόπο με τον οποίο μπορεί η συχνή έκθεση σε τέτοιες εικόνες να παραμορφώσει την αντίληψή των παιδιών για τον κόσμο και τον εαυτό τους.
Ίσως να είναι αρκετό για έναν γονιό να συνειδητοποιήσει ότι οι βιομηχανίες της μουσικής και της διαφήμισης, χρησιμοποιώντας τα ευάλωτα σε εντυπωσιακές εικόνες παιδιά του, αποβλέπουν στη δική του αγοραστική δύναμη, και ότι σε κάποιες περιπτώσεις το τηλεκοντρόλ μπορεί να γίνει ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο εργαλείο. 
Της Εύας Στάμου από το Protagon.gr

Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου 2013

Για τις ποινές

Δείτε εδώ την φωτογραφική παρουσίαση μίας ξεχωριστής νορβηγικής φυλακής και προβληματιστείτε:
Ποιο είναι το νόημα της επιβολής ποινής και - κυρίως - ποιο του εγκλεισμού σε μία φυλακή;

Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2013

Όργουελ εναντίον; Χάξλεϊ

Πριν από αρκετό καιρό είχα βρει αυτή την παρουσίαση
(η πηγή αναφέρεται στο τέλος της)




και πριν από λίγες μέρες διάβασα το παρακάτω άρθρο στην Καθημερινή

Ενας προφήτης του μέλλοντός μας

The Guardian
Στις 22 Νοεμβρίου του 1963 ο κόσμος ήταν πολύ αναστατωμένος με τη δολοφονία του Κένεντι και δεν έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στον θάνατο δύο συγγραφέων από την άλλη όχθη του Ατλαντικού: του Κ.Σ. Λιούις και του Αλντους Χάξλεϊ. Πενήντα χρόνια μετά, ο Λιούις τιμήθηκε με μια αναμνηστική πλάκα στη Γωνιά των Ποιητών στο Αββαείο του Γουεστμίνστερ. Για τον Χάξλεϊ, η επέτειος πέρασε σχεδόν απαρατήρητη.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι’ αυτό: το βιβλίο του Λιούις «Το χρονικό της Νάρνια» ανέβασε τον συγγραφέα του στην κατηγορία του Τόλκιν. Και το «Shadowlands», η ταινία για τη ζωή του με πρωταγωνιστή τον Αντονι Χόπκινς, συγκίνησε εκατομμύρια θεατές.
Ο Αλντους Χάξλεϊ ποτέ δεν προσείλκυσε αυτού του είδους την προσοχή. Κι όμως, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να τον θεωρήσουμε τον πιο οραματικό από τους δύο. Διότι μία από τις ειρωνείες της Ιστορίας είναι ότι όψεις του διαδικτυωμένου μέλλοντός μας παρουσιάζουν ομοιότητες με τους ευφάνταστους εφιάλτες του Χάξλεϊ και του συμφοιτητή του στο Ιτον, Τζορτζ Οργουελ. Ο Οργουελ φοβόταν ότι θα μας κατέστρεφαν τα πράγματα που φοβόμαστε – ο κρατικός μηχανισμός επιτήρησης που τόσο ζωηρά περιγράφεται στο «1984». Ο εφιάλτης του Χάξλεϊ, που περιγράφεται στον «Γενναίο νέο κόσμο», ήταν ότι θα καταστραφούμε από πράγματα που μας ευχαριστούν.
Ο «Γενναίος νέος κόσμος» εκδόθηκε το 1932. Εκτυλίσσεται στο Λονδίνο στο μακρινό μέλλον –2540 μ.Χ.– και περιγράφει μια φανταστική κοινωνία, αντλώντας από δύο πηγές έμπνευσης: τη νοερή προέκταση των επιστημονικών και κοινωνικών τάσεων της εποχής και την πρώτη επίσκεψη του Χάξλεϊ στις ΗΠΑ, όπου τον εξέπληξε το πώς ένας πληθυσμός μπορούσε να καθυποτάσσεται από τη διαφήμιση και τον καταναλωτισμό. Ως διανοούμενος γοητευμένος από την επιστήμη, μάντευε ότι η επιστημονική πρόοδος θα έδινε στους ανθρώπους δυνάμεις που θεωρούνταν αποκλειστικό προνόμιο των θεών.
Περιγράφει τη μαζική παραγωγή βρεφών μέσω αυτού που σήμερα θα αποκαλούσαμε «γονιμοποίηση in vitro», την παρέμβαση στην ανάπτυξη των παιδιών ώστε να δημιουργούνται «κάστες» που θα προσαρμόζονταν αδιαμαρτύρητα σε προκαθορισμένους κοινωνικούς και οικονομικούς ρόλους. Στον κόσμο αυτό κανένας δεν αρρωσταίνει, δεν υπάρχουν πόλεμοι. Η δυστοπία του Χάξλεϊ είναι μια ολοκληρωτική κοινωνία, που την κυβερνά μια υποτιθέμενα καλοπροαίρετη δικτατορία, της οποίας οι υπήκοοι έχουν προγραμματιστεί να απολαμβάνουν την υποταγή τους μέσα από τον χειρισμό της συμπεριφοράς και τη χρήση ενός ναρκωτικού –του «σόμα»– που είναι πολύ πιο ευχάριστο από οποιοδήποτε γνωρίζουμε σήμερα. Οι κυβερνήτες του Γενναίου Νέου Κόσμου έχουν καταφέρει να κάνουν τους ανθρώπους να αγαπούν την υποδούλωσή τους.
Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι στο οργουελιανό μέτωπο, τα πάμε μάλλον καλά – όπως έδειξαν οι πρόσφατες αποκαλύψεις του Εντουαρντ Σνόουντεν. Εχουμε οικοδομήσει έναν κρατικό μηχανισμό επιτήρησης που θα έκοβε την ανάσα του Οργουελ. Και είναι αλήθεια ότι η ικανότητα του Ιντερνετ να διευκολύνει τέτοιας έκτασης επιτήρηση είναι αυτό που τράβηξε περισσότερη προσοχή. Εν τω μεταξύ όμως, ξεχάσαμε τη διαίσθηση του Χάξλεϊ. Δεν παρατηρήσαμε ότι ο έρωτάς μας για τα ψηφιακά παιχνίδια, η ακόρεστη όρεξή μας για Facebook, Google και άλλες «δωρεάν» υπηρεσίες που μας προσφέρονται με αντάλλαγμα προσωπικά μας δεδομένα, μπορούν να αποδειχθούν το ίδιο ισχυρό ναρκωτικό όσο το «σόμα» για τους κατοίκους του Γενναίου Νέου Κόσμου.
Αναμφίβολα, λοιπόν, αξίζει τον κόπο να αφιερώσουμε μια σκέψη στον συγγραφέα ο οποίος διαισθάνθηκε ένα μέλλον όπου θα καταλήγαμε να αγαπάμε την ψηφιακή μας υποδούλωση.

Υποθέτω ότι ο διάλογος συνεχίζεται...