Παγιδευμένοι στον ίλιγγο της τρομολαγνείας

Τι σχέση μπορεί να έχει η συνεχής ροή απίθανων πληροφοριών για μια πρωτοφανή αεροπορική τραγωδία όπως αυτή του Μπόινγκ των Μαλαισιανών αερογραμμών, η έκδοση στη χώρα μας δύο βιβλίων που υπογράφουν δολοφόνοι της 17Ν (Κουφοντίνας και Ξηρός) και μια τηλεοπτική εκπομπή όπου άγρια προσωπικά και οικογενειακά δράματα γίνονται θέαμα δακρύων και λιποθυμιών με πρόσχημα ότι μπορεί να επουλωθούν βαθιά τραύματα ψυχής από την παραπλανητική θέρμη των προβολέων;

Φαινομενικώς καμία. Εκτός από το γεγονός ότι το καθένα από αυτά τα μιντιακά γεγονότα τροφοδοτούν και συντηρούν ύπουλα τα μύχια υπολείμματα κανιβαλισμού, τα οποία παραμένουν στον πυρήνα των σύγχρονων κοινωνιών του υψηλού δημοκρατικού πολιτισμού μας, περιβεβλημένα την απενοχοποιητική λάμψη του σουξέ.

Ας μη γελιόμαστε, είμαστε τόσο εξοικειωμένοι στο μιντιακό σπλάτερ, έχει γίνει τόσο του συρμού το τελετουργικό διαφήμισης του τρόμου σε όλες του τις μορφές, ώστε έχουμε εθιστεί στον ηδονικό ίλιγγο του αρνητικού, του χυδαίου και του απάνθρωπου. Με μια σχεδόν σαρκική εξάρτηση καταναλώνουμε την αγριάδα, θεωρώντας ότι η μιντιακή προβολή των ακραίων φαινομένων, όπου εμπεριέχεται και η κριτική προσέγγισή τους, απαλείφει την αρνητική ένταση και εντέλει το ίδιο το αρνητικό γεγονός.

Μην ξεχνάμε ότι αυτή η χώρα το καλοκαίρι του 2002 κατανάλωνε την πιο άγρια, δολοφονική υπόθεση τρομοκρατίας (τηλεοπερέτες για τη σύλληψη των μελών της 17Ν) σαν συναρπαστικό υπερθέαμα, όπου οι πρωταγωνιστές, στυγεροί δολοφόνοι, γίνονταν οικεία πρόσωπα-της-διπλανής-πόρτας, ενώ θεσμοί της δημοκρατίας παραμερίστηκαν σε ουκ ολίγες στιγμές με ανυπόστατες, όπως αποδείχθηκε αργότερα, καταγγελίες για πολίτες που ευφάνταστα σενάρια και συνωμοσιολογικός λαϊκισμός τα ενέπλεκαν στην υπόθεση της «17 Νοέμβρη». Ηταν τέτοιος ο όγκος του θεάματος και τόσο μεγάλη η σύγχυση μεταξύ λαϊκών φαντασιώσεων, μιντιακών σκηνοθεσιών και μεταπολιτευτικών μυθολογιών, ώστε δεν θα μπορούσε παρά να καταλήξει όλο αυτό, ναι, και στην έκδοση βιβλίων από αυτούς που προβλήθηκαν. Εκείνο το απόθεμα θεαματικής φρίκης αποτέλεσε το ιδανικό διαφημιστικό πλαίσιο των δύο εκδόσεων για να επιτευχθεί ο «ιερός στόχος», το κέρδος.

Ουδεμία έκπληξη. Και η εκδήλωσή της μόνον υποκριτική μπορεί να είναι σε μια εποχή και έναν τόπο που εξακολουθεί να υποκλίνεται τυφλά στους όρους του τηλεοπτικού θεάματος. Οπως υποκριτική είναι και η αντιμετώπιση του χώρου των εκδόσεων σαν πεδίο όπου επικρατούν τα ευγενέστερα των ηθών. Αν ήταν έτσι δεν θα ’χαν κατακλύσει τα ράφια τα πολύ τηλεοπτικά εξώφυλλα, όχι μόνον λαϊκών, εφήμερων αναγνωσμάτων, αλλά ακόμη και κλασικών έργων. Οσο για τις πολιτικές επιπτώσεις; Η απενοχοποίηση της βίας με οποιοδήποτε άλλοθι και η ηρωοποίηση του δολοφόνου, του κακοποιού, του εγκληματία αποτελούν πλέον καθημερινή μιντιακή κατάσταση.

Και οι καταναλωτές του καναπέ, ακόμη και οι πλέον αφελείς που παραδίδονται σε δάκρυα συγκίνησης παρακολουθώντας live ανθρώπινες τραγωδίες, ψυχές να ξεφλουδίζουν on camera σε μια αναπαράσταση δημόσιας, «οικειοθελούς» εκτέλεσης της ψυχικής τους υγείας από τον ισόβιο στιγματισμό τους, που γίνεται υπό την καθοδήγηση υπέρλαμπρης, ατσαλάκωτης παρουσιάστριας, εκτίθενται εξίσου σε μια ύπουλη βία, ίσως τη χειρότερη και την πιο πολιτική από οποιαδήποτε ψευδοεπαναστατική ρητορεία, αυτή της εξαθλίωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Αλλά εδώ, ουδείς διαμαρτύρεται, ουδείς υπερασπίζεται τα θύματα και τους συγγενείς, αντιθέτως κάτι τέτοιο θεωρείται σόου, το οποίο «ελευθέρως» ο θεατής μπορεί να επιλέξει να μην παρακολουθήσει. Και όχι μόνο, αλλά θεωρείται και «βοήθεια» προς την πάσχουσα ψυχή αυτή η δημόσια τάχα εξομολόγηση του δράματος και η ψευδοπαρηγοριά ότι ακούν και συμπάσχουν οι θεατές. Με τον μανδύα του λαϊκού θεάματος ενδύεται η χυδαιότερη μορφή κουτσομπολιού και ηδονοβλεψίας.

Αλλά ακριβώς αυτό το στοιχείο, η ηδονοβλεπτική απόλαυση του «απαγορευμένου», του «ανοίκειου», αποτελεί την αιτία του σουξέ όλων αυτών των μιντιακών «εδεσμάτων». Οσο δε περισσότερο εγείρουν αντιδράσεις, όσο επικρίνονται και όσο τα αληθινά θύματά τους -όπως οι συγγενείς των δολοφονηθέντων από την 17Ν- εκφράζουν τα συναισθήματα πόνου και αποτροπιασμού, τόσο πιο ερεθιστικά αληθινή γίνεται η μυρωδιά του «αίματος».

Με τον ίδιο τρόπο και για τον ίδιο λόγο η παγκόσμια κοινότητα κατανάλωσε απίθανα σενάρια φρίκης για την τύχη του Μπόινγκ με τις 250 περίπου ψυχές να αγνοούνται και τους συγγενείς τους να σπαρταρούν από πόνο. Ο εθισμός στη φρίκη έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε σε κάθε τραγωδία πρώτα φτάνουν στα παγκόσμια δίκτυα ερασιτεχνικά βίντεο, όπου έχει αποτυπωθεί live ο θάνατος, και κατόπιν οι ειδήσεις για το γεγονός.

Η πλειοδοσία του τρόμου και της φρίκης αποκτά παραληρηματικές διαστάσεις. Αλλά η σύγχρονη τραγωδία μας δεν είναι ούτε οι εκδόσεις βιβλίων τρομοκρατών και ο κυνισμός της κερδοσκοπίας τους από το αποτρόπαιο ούτε τα τηλεοπτικά θεάματα βίας και εξαθλίωσης, αλλά ο πεισματικός αφανισμός των αισθητικών κριτηρίων, είτε αφορούν τη συγγραφή είτε την τηλεόραση.

Αναδημοσίευση από την Καθημερινή

Πότε θα διδαχθούν τα παιδιά την αλήθεια για το '21;

Δεν ξέρω αν θα γίνει ποτέ αυτό – σίγουρα όχι σύντομα. Σήμερα πάντως ένα βιβλίο που θα έγραφε τα αληθινά συμβάντα του 21 θα καιγότανε στην πυρά και ένας καθηγητής που θα το δίδασκε, θα έχανε τη δουλειά του.

Ας πούμε μερικές ιστορικά εξακριβωμένες αλήθειες:

Η επανάσταση ξεκίνησε όχι από τους ηρωικούς αρματολούς και κλέφτες (αντίθετα αυτοί και μέσα στον Αγώνα πολεμούσαν σαν μισθοφόροι για αμοιβή και λάφυρα) αλλά από φιλήσυχους αστούς εμπόρους που ζούσαν έξω από την Ελλάδα. Το κίνημα άρχισε από αστούς αλλά το αγκάλιασε ο λαός. Όμως, όπως γράφει ο Σκαρίμπας: «Το Πατριαρχείο το αφόρισε.  Οι Πρόκριτοι και οι Ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε τις πλάτες. Ο Κοραής μας το μυκτήρισε». Η αρχή ήταν πολύ δύσκολη και το τέλος ολέθριο.

Η Εκκλησία όχι μόνο δεν πρωτοστάτησε στον Αγώνα αλλά τον πολέμησε με κάθε τρόπο. Αφόρισε τον Ρήγα Φεραίο, εναντιώθηκε στις «σατανικές» απόψεις για ελευθερία, ισότητα και δημοκρατία που έρχονταν από την Δύση και τελικά αφόρισε και την ίδια την επανάσταση. Φυσικά κανείς δεν ήταν στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όχι μόνο δεν σήκωσε το λάβαρο (που φτιάχτηκε μετά από 50 χρόνια) αλλά έβριζε τον επαναστάτη Παπαφλέσσα ως «εξωλέστατον».

Η επανάσταση του 21 απέτυχε ολοκληρωτικά. Μετά την εισβολή του Ιμπραήμ δεν είχε μείνει ούτε μία επαναστατική εστία. Ελευθερωθήκαμε μόνο χάρη στην απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων – και την δράση τους στην ναυμαχία του Ναβαρίνου. (Ήταν η πρώτη – και η καλύτερη –«ανθρωπιστική επέμβαση» της ιστορίας).

Η επανάσταση απέτυχε επειδή οι Έλληνες πολεμούσαν περισσότερο μεταξύ τους, παρά με τους Τούρκους. Ο – ήδη τόσο απών – Κωστής Παπαγιώργης, την είχε χαρακτηρίσει:«πανεθνικό εμφύλιο, ο οποίος κατ’ ευφημισμόν βαπτίσθηκε επανάσταση από τους ιδεολόγους ιστορικούς».

Στην Επανάσταση έγιναν πράξεις θηριωδίας εκ μέρους των Ελλήνων. Στην κατάληψη της Τριπολιτσάς σφάχτηκαν πάνω από 30.000 άμαχοι – ανάμεσά τους πολλοί Εβραίοι που ήταν αμέτοχοι στον αγώνα. Λόγος: το πλιάτσικο. Λέει ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματα: «το ασκέρι όπου ήταν μέσα, το ελληνικό, έκοβε κι σκότωνε από Παρασκευή ως Κυριακή, γυναίκες παιδιά και άντρες, 32000, μία ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς». (Αντίθετα οι Τουρκαλβανοί υπερασπιστές της πόλης έφυγαν αλώβητοι μετά από συμφωνία. Που σημαίνει ότι ο Κολοκοτρώνης είχε τον έλεγχο του στρατού του και άρα επέτρεψε τη εθνοκάθαρση).

Και όσοι δεν συμπαθούν τους Αλβανούς θα έπρεπε να ξέρουν πως μερικοί από τους πιο γενναίους οπλαρχηγούς και καπεταναίους μας ήταν Αρβανίτες που δεν μιλούσαν καν τα ελληνικά. Κι όταν ο Μαυροκορδάτος έβγαλε λόγο στα πληρώματα του Ελληνικού στόλου χρειάστηκε μεταφραστή γιατί δεν κατάλαβαν λέξη (το γράφει ο Παπαρρηγόπουλος).

Θα έχουμε ωριμάσει ως έθνος, όταν τα σχολικά μας βιβλία συμπεριλάβουν αυτές (και άλλες) δύσκολες αλήθειες. Όταν θα πάψουν να αποσιωπούν ή να μυθολογούν. Έτσι θα πραγματώσουμε το Σολωμικό ρήμα,  που ταυτίζει το αληθές με το εθνικό.

Του Νίκου Δήμου, αναδημοσίευση από το Protagon

Η σύγκρουση των πολιτισμών 15 χρόνια μετά

Αποσπάσματα από το βιβλίου του Σ. Χάντιγκτον Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης  με αναφορά στην Ελλάδα

Το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης και του Ψυχρού Πολέμου προώ­θησε τον πολλαπλασιασμό και την αναβίωση των γλωσσών που είχαν καταπνιγεί ή ξεχαστεί. Έχουν ξεκινήσει σημαντικές προσπάθειες στις περισσότερες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες για την αναγέννηση των παραδοσιακών γλωσσών τους. Τα εσθονικά, τα λιθουανικά, τα ουκρα­νικά, τα γεωργιανά και τα αρμενικά αποτελούν πλέον τις εθνικές γλώσσες ανεξάρτητων κρατών. Μεταξύ των μουσουλμανικών δημο­κρατιών έχουν προκύψει παρόμοιες γλωσσικές διεκδικήσεις και το Αζερμπαϊτζάν, το Κιργκιζιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκι­στάν άλλαξαν το κυριλλικό αλφάβητο των Ρώσων πρώην αφεντικών τους με το λατινικό των Τούρκων συγγενών τους, ενώ στο Τατζικιστάν, όπου οι κάτοικοι μιλούν περσικά, υιοθέτησαν το αραβικό αλφάβητο. Οι Σέρβοι, από την άλλη μεριά, τώρα αποκαλούν τη γλώσσα τους σερ­βική και όχι σερβοκροατική και έχουν αλλάξει το λατινικό αλφάβητο των ρωμαιοκαθολικών εχθρών τους με το κυριλλικό των Ρώσων συγγε­νών τους. Παράλληλα, οι Κροάτες τώρα αποκαλούν τη γλώσσα τους κροατική και προσπαθούν να την εξαγνίσουν από τις τουρκικές και από άλλες ξένες λέξεις, τη στιγμή που τα ίδια "τουρκικά και αραβικά δάνεια, γλωσσικά απομεινάρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κατείχε για 450 χρόνια τα Βαλκάνια", είναι της μόδας στη Βοσνία. Η γλώσσα αναπροσδιορίζεται και αναδομείται για να συμβαδίζει με την ταυτότητα και το περίγραμμα του πολιτισμού. Καθώς η δύναμη διαχέε­ται, ο Πύργος της Βαβέλ εξαπλώνεται.

Παρόμοιες ανακατατάξεις στις παρατάξεις συμβαίνουν και στη Βαλκανική. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Ελλάδα και η Τουρκία ήταν στο ΝΑΤΟ, η Βουλγαρία και η Ρουμανία ανήκαν στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, η Γιουγκοσλαβία ήταν αδέσμευτη, ενώ η Αλβανία ήταν απομονωμένη, αν και υπήρξε κάποτε σύντροφος της κομ­μουνιστικής Κίνας. Τώρα αυτοί οι συνασπισμοί δίνουν τη θέση τους σε πολιτισμικούς συνασπισμούς που είναι ριζωμένοι στην Ορθοδοξία και το Ισλάμ. Οι ηγέτες των Βαλκανίων κάνουν λόγο για την αποκρυστάλ­λωση μιας ελληνοσερβοβουλγαρικής ορθόδοξης συμμαχίας. Οι "Βαλ­κανικοί Πόλεμοι", ισχυρίστηκε ο πρωθυπουργός της Ελλάδας "(...) έφε­ραν στην επιφάνεια την απήχηση των ορθόδοξων δεσμών (...) αυτός εί­ναι ένας δεσμός υπαρκτός αλλά σε λανθάνουσα κατάσταση, που με τις εξελίξεις στα Βαλκάνια αποκτά πρακτική υπόσταση. Σε έναν ευμετά­βλητο κόσμο, οι άνθρωποι αναζητούν ταυτότητα και ασφάλεια. Αναζη­τούν ρίζες και στάσεις, ώστε να μπορέσουν να υπερασπιστούν τον εαυ­τό τους αντιμέτωποι με το άγνωστο". Παρόμοιες απόψεις εκφράστηκαν και από τον ηγέτη του κυριότερου κόμματος της αντιπολίτευσης στη Σερβία: "Η κατάσταση στη νοτιοανατολική Ευρώπη σύντομα θα απαι­τήσει τη διαμόρφωση μιας νέας βαλκανικής συμμαχίας μεταξύ των ορ­θόδοξων λαών, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδας με σκοπό την αντίσταση στους κινδύνους του Ισλάμ". Πράγματι, βλέπουμε ότι η Ρουμανία συνεργάζεται στενά με τη Σερβία για την αντιμετώπιση των κοινών τους προβλημάτων με τη ρωμαιοκαθολική Ουγγαρία. Η εξαφά­νιση της σοβιετικής απειλής καθιστά την "αφύσικη" συμμαχία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ουσιαστικά, ανούσια όσο εντείνονται οι μεταξύ τους διαμάχες για το Αιγαίο Πέλαγος, την Κύπρο, τη στρατιωτική τους ισορροπία, το ρόλο τους στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις σχέσεις τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Τουρκία επιβεβαιώνει το ρόλο της ως προστάτιδα δύναμη των μουσουλμάνων της Βαλκανικής και παρέχει υποστήριξη στη Βοσνία. Στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η Ρωσία υποστηρίζει την ορθόδοξη Σερβία, η Γερμανία προωθεί τα συμφέροντα της ρωμαιοκαθολικής Κροατίας, τα μουσουλμανικά κράτη συσπειρώνο­νται για την υποστήριξη της βοσνιακής κυβέρνησης, ενώ οι Σέρβοι μάχονται τους Κροάτες, τους μουσουλμάνους της Βοσνίας και τους Αλβα­νούς μουσουλμάνους. Συνολικά, τα Βαλκάνια έχουν, για μια φορά ακόμα, βαλκανοποιηθεί κατά μήκος των θρησκευτικών συνόρων. "Δυο ει­δών συμφέροντα κάνουν την εμφάνιση τους", παρατήρησε ο Μίσα Γκλένι, "τα συμφέροντα που είναι ντυμένα με την ενδυμασία της ανατο­λικής Ορθοδοξίας και τα άλλα με την ενδυμασία του Ισλάμ". Υπάρχει η πιθανότητα "ενός ακόμη μεγαλύτερου αγώνα για την επικράτηση του άξονα Βελιγραδίου-Αθήνας ή Αλβανίας-Τουρκίας".

Η Ελλάδα δεν αποτελεί μέρος του δυτικού πολιτισμού, αλλά υπήρξε η πατρίδα του κλασικού πολιτισμού, ο οποίος υπήρξε, με τη σειρά του, σημαντική πηγή του δυτικού πολιτισμού. Στην αντιπαράθεση τους με την Τουρκία, οι Έλληνες θεωρούν τους εαυτούς τους ιστορικά υπερασπι­στές του Χριστιανισμού. Σε αντίθεση με τους Σέρβους, τους Ρουμάνους ή τους Βούλγαρους, η ιστορία τους εκτυλίσσεται μαζί με την ιστορία της Δύσης. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση ως ορθόδοξος ξέ­νος στους δυτικούς οργανισμούς. Δεν υπήρξε ποτέ ένα εύκολο μέλος ούτε για την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά ούτε και για το ΝΑΤΟ, και δυ­σκολεύεται να προσαρμοστεί στις αρχές και τα ήθη και των δυο. Από τα μέσα της δεκαετίας 1960 και ως τα μέσα της δεκαετίας 1970 την κυβερ­νούσε μια στρατιωτική χούντα και δεν μπορούσε να μπει στην Ευρωπαϊ­κή Κοινότητα, μέχρι που άλλαξε και έγινε δημοκρατία. Συχνά οι ηγέτες της φαίνονταν ότι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να παρεκκλίνουν από τα δυτικά πρότυπα και να αντιτίθενται στις δυτικές κυβερνήσεις. Η Ελλά­δα ήταν η φτωχότερη από όλα τα άλλα μέλη της κοινότητας και του ΝΑΤΟ, ενώ συχνά επεδίωκε οικονομικές πολιτικές που φαίνονταν να αψηφούν τα μέτρα που επικρατούσαν στις Βρυξέλες. Η συμπεριφορά της Ελλάδας ως προεδρεύουσας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένω­σης το 1994 εξόργισε τα άλλα μέλη, και οι αξιωματούχοι της Δυτικής Ευρώπης χαρακτήρισαν λάθος το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μέλος.

Στο μεταψυχροπολεμικό κόσμο, η πολιτική που ακολουθούσε η Ελλάδα απέκλινε σημαντικά από αυτή της Δύσης. Το εμπάργκο κατά της Μακεδονίας αποδοκιμάστηκε δυναμικά από τις δυτικές κυβερνή­σεις και είχε αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητήσει την παρα­πομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Όσον αφορά τη σύ­γκρουση στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η Ελλάδα διαχώρισε τη θέση της από τις πολιτικές των σημαντικότερων δυτικών δυνάμεων, υποστήριξε ενεργά τους Σέρβους και παραβίασε κραυγαλέα τις κυρώσεις που είχαν επιβάλει τα Ηνωμένα Έθνη εναντίον των Σέρβων. Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και τη λήξη της κομμουνιστικής απειλής, η Ελλάδα είχε κοινά συμφέροντα με τη Ρωσία εναντίον του κοινού της εχθρού, την Τουρκία. Επέτρεψε στη Ρωσία να εγκαθιδρύσει σημαντική παρουσία στην ελληνική Κύπρο. Ως αποτέλεσμα "της κοινής τους ανατολικοορθόδοξης πίστης" οι Ελληνοκύπριοι υποδέχτηκαν Ρώσους και Σέρβους στο νησί. Το 1995 λειτουργούσαν στην Κύπρο περίπου δυο χιλιάδες επιχει­ρήσεις που ανήκαν σε Ρώσους. Ρωσικές και σερβοκροατικές εφημερίδες εκδίδονταν εκεί και η ελληνοκυπριακή κυβέρνηση πραγματοποιού­σε σημαντικές προμήθειες όπλων από τη Ρωσία. Επίσης, η Ελλάδα με­λετούσε με τη Ρωσία την πιθανότητα να φέρει πετρέλαιο από τον Καύ­κασο και την Κεντρική Ασία στη Μεσόγειο μέσω ενός ελληνοβουλγαρικού αγωγού, παρακάμπτοντας την Τουρκία και άλλες μουσουλμανικές χώρες. Συνολικά, η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει πάρει έναν έντο­να ορθόδοξο προσανατολισμό. Η Ελλάδα θα παραμείνει αναμφισβήτη­τα επίσημο μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καθώς η διαδικασία της πολιτιστικής αναδιαμόρφωσης ενισχύεται, η συμμετοχή στους οργανισμούς αυτούς θα γίνεται αναμφισβήτητα λιγότερο σημα­ντική και θα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα για τα ενεχόμενα μέρη. Ο ανταγωνιστής της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου εξελίσσεται σε ένα μεταψυχροπολεμικό σύμμαχο της Ρωσίας.

Σάμιουελ Χάντιγκτον, Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης, εκδ. Terzo books, 1999

«Δεν τράβηξε κανένας γείτονας το κουρτινάκι να δει τι γίνεται»

Αύριο θα είναι μια δύσκολη ημέρα για την Εσθήρ Κοέν. Θα συναντηθεί με τον πρόεδρο της Γερμανίας Γιόακιμ Γκάουκ και κάθε άλλο παρά για ευχάριστα θέματα θα συζητήσουν. Η ενενηντάχρονη Στέλλα στα ελληνικά, Κοέν, είναι μία από τους δύο εν ζωή Εβραίους των Ιωαννίνων, από τους πενήντα περίπου που επέζησαν του Ολοκαυτώματος και επέστρεψαν από το Αουσβιτς. Και ο Γερμανός πρόεδρος ζήτησε να τη δει.

Είναι άραγε ψυχολογικά έτοιμη αυτή η γυναίκα, να ανασύρει από την ομίχλη της λήθης (;) τον εφιάλτη; «Αισθάνομαι περίεργα. Είμαι ταραγμένη. Θέλω να τον ρωτήσω, πού βρέθηκε τόσο μίσος, για να κάψουν ζωντανούς εκατομμύρια ανθρώπους, επειδή έτυχε να έχουν διαφορετική θρησκεία;

Πρέπει άραγε να δεχθώ τη συγγνώμη; Τίποτα δεν μπορεί να συγχωρέσει αυτό που μας έκαναν. Δεν απέμεινε συγγενής να με συνοδέψει όταν θα πεθάνω. Δεν άφησαν κανέναν, τους έκαψαν όλους», λέει.

Η αφήγησή της είναι γροθιά στο στομάχι. Ο λόγος της φαρμάκι, όχι μόνο για τους ναζί, αλλά και για τους συντοπίτες της χριστιανούς: «Οταν μας έβγαζαν από τα σπίτια μας και μας έσερναν στους δρόμους για να μας πάνε στην Γερμανία, δεν τράβηξε κανένας γείτονας ούτε το κουρτινάκι για να δει τι γίνεται…», σημειώνει.

Ξημερώματα 25ης Μαρτίου του 1944. Με μια καλά σχεδιασμένη επιχείρηση και με τη βοήθεια της ελληνικής χωροφυλακής, η Γκεστάπο «σκουπίζει» την εβραϊκή γειτονιά των Ιωαννίνων. Στοιβάζει σε φορτηγά, 1.725 άντρες, γυναίκες και παιδιά.

Ελάχιστοι πρόλαβαν και διέφυγαν στο βουνό, όπου εντάχθηκαν στις ανταρτικές ομάδες, μεταξύ αυτών και ο μετέπειτα σύζυγος της Εσθήρ.

Οι υπόλοιποι, μαζί και οι γονείς της δεκαεφτάχρονης τότε Εσθήρ και τα έξι αδέρφια της, πήραν τον δρόμο δίχως επιστροφή, με προορισμό το Αουσβιτς. Από το κρεματόριο θα επιστρέψουν λιγότεροι από πενήντα.

«Είδα τελευταία φορά τους γονείς μου στη ράμπα στο Αουσβιτς, όπου μας χώρισαν. Θυμάμαι ότι καθώς απομακρύνονταν στην καρότσα ενός φορτηγού, φώναξε σε εμένα και την αδερφή μου: "Κορίτσια να διαφυλάξετε την τιμή σας". Μία μέρα που μας κούρευε μια αιχμάλωτη, με ρώτησε τι απέγιναν οι γονείς μου. Της απάντησα πως δεν γνωρίζω και εκείνη μου είπε δείχνοντας τις φλόγες που έβγαιναν από τα κρεματόρια: να, εκεί καίγονται...».

Η Εσθήρ θα γλιτώσει από καθαρή τύχη, καθώς μια εβραϊκής καταγωγής Γερμανίδα γιατρός και κάποιες νοσηλεύτριες την έκρυψαν στο αναρρωτήριο όταν οι Ες Ες πήραν όλους τους υπόλοιπους από τον θάλαμό της και τους οδήγησαν στους φούρνους.

Θα επιστρέψει μετά την απελευθέρωση και στο οικογενειακό προσκλητήριο θα δηλώσει παρούσα μόνη η αδερφή της! Οι άλλοι, είχαν εξοντωθεί όλοι.

Φτάνοντας στα Γιάννενα θα πάει κατευθείαν στο σπίτι της και εκεί θα δεχθεί το άλλο φοβερό χτύπημα. Αυτή τη φορά όχι από τους ναζί ή τον capo του Αουσβιτς.

«Χτύπησα την πόρτα και άνοιξε ένας άγνωστος. "Τι θέλετε", με ρώτησε; "Εδώ είναι το σπίτι μου", του είπα. "Θυμάσαι αν είχε φούρνο το σπίτι;", είπε. "Ναι, βέβαια ψήναμε το ψωμί και ωραίες πίτες", συνέχισα όλο χαρά. "Ε, λοιπόν, εξαφανίσου. Γλίτωσες από τους φούρνους στη Γερμανία, θα σε ψήσω εδώ στον φούρνο του σπιτιού σου", άκουσα με φρίκη να μου λέει».

Δεν μας αγάπησε κανένας

Η Εσθήρ θα προσπαθήσει να φτιάξει τη ζωή της. Παντρεύτηκε τον Σαμουήλ, που κατέβηκε από το βουνό. Στη συνέχεια θα αρχίσει να αναζητάει τα κειμήλια και τα χρήσιμα εργαλεία για να επιβιώσει. «Εμαθα ότι τις δύο Singer ραπτομηχανές τις είχε πάρει ο μητροπολίτης. Πήγα και τις ζήτησα πίσω, αλλά μου είπαν ότι τις έδωσαν στη νομαρχία. Εκεί μου ζητούσαν τους αριθμούς πλαισίου των μηχανών μήπως και τις βρουν. Προφάσεις για να με ξεφορτωθούν.

Σήκωσα το μπράτσο μου και τους έδειξα το ανεξίτηλο νούμερο από το Αουσβιτς. "Να, αυτόν τον αριθμό θυμάμαι εγώ", τους είπα και έφυγα...».

Κατάφερε να ορθοποδήσει σε ένα περιβάλλον όχι ιδιαίτερα φιλικό. «Μια μέρα στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, ένας καθηγητής θεολογίας στο γυμνάσιο αποκάλεσε "παλιοεβραία" την κόρη μου, επειδή τη συνάντησε στον δρόμο μαζί μου, περασμένες εννιά το βράδυ, κάτι που απαγορευόταν. Δεν άντεξε την προσβολή. Με το που τελείωσε η χρονιά, έφυγε στο Ισραήλ. Εκτοτε δεν επέστρεψε».

«Σιωπήσατε πολλά χρόνια, γιατί;», την ρωτάω.

«Γιατί φοβόμασταν. Δεν μας αγάπησε κανένας, το καταλαβαίνετε αυτό;», λέει δακρύζοντας.

Η Εσθήρ Κοέν δείχνει τον ανεξίτηλο αριθμό από το Άουσβιτς στο μπράτσο της

Αναδημοσίευση από την Καθημερινή

Σύγχρονη δουλεία